Basa Using Uwah utawa Dieleg Jaman

Antariksawan Jusuf (dipublikasikan pada Jumat, 29 November 2019 17:44 WIB)
- Kolom Bahasa Using

Alat musik hang wujude wesi segitiga hang dicekel ring pengudang gandrung iku arane keluncing. Ana hang nyebut triangle (iki dudu basa Using naming basa Inggris). Kira-kira satus taun kepungkur, alat iku arane keloneng.
Wis anjerah, basa iku uwah sak dawane wektu. Ujar /sira/ jaman bengen ring basa Jawa kuna artine 'mereka'. Ujar /apan/ hang saiki artine 'kadhung' bengen artine 'karena'.
Dadi hing maido kadhung basa Using lan basa Jawa hang asale padha-padha teka basa Jawa kuna, duwe ucap-ucap hang emeh padha, ana ucap-ucap hang emeh padha taping artine beda, utawa ucap-ucap hang sewang-sewangan unine lan artine. Aja maning hang adoh, yong hang nong basa Using bain bisa uwah artine utawa ucape. Uwahe iki bisa merga proses gramatikal, sosial budaya, penafsiran, asosiasi lan liya-liyane.
Jare disertasine pak Suparman Herusantosa, nganggo ilmu leksikostatistik, dikira-kira basa Using lan basa Jawa iki seliwahan kira-kira tahun 1163.
Ring basa Jawa kuna malah ana ucap-ucap hang artine adoh seru. Kayata /sampeyan/ artine 'sikil'. /ya/ 'iyane'. /sarika/ 'iyane'.
Hang uwah pisan umpamane, pengucapan. Saiki basa Using  yara duwe ciri-ciri unine, salah sijine: kadhung ana fonem /u/ utawa /i/ ring posisi pungkasan ucap, diunekaken [au] utawa [ai]. Dadi iku diunekaken ikau, iki diunekaken ikai. Jare Bupati Banyuwangi tahun 1910-1920 hang nulis Babad Notodiningratan, basa Using bengen malah ana maning /é/ diunekaken [aé], soré dadi soraé. Uni pungkas /o/ dadi [ao], soto dadi sotao.
Kadhung saiki uni-uni iki ganti dadi uni glotal kaya uni [k].
Ana pisan hang uwah artine. Jaman bengen /meteng/ artine 'ngidam' saiki artine 'hamil'. /rugês/ bengen artine 'belum keluar gigi' saiki artine untu keropos.
Variasi pengucapan ya ana. Ucap /ngimplong/ saiki diunekaken /ngomplong/. Lan ana pisan ucap-ucap hang ilang hing dienggo maning. Kayata /kemejuh/ 'kaget' utawa /manyimlo/ 'mesem'.
Wis bener kadhung basa iku miloni perkembangan jaman. Akeh ucap-ucap anyar. Kadhung mung njagakaken basa Using deles hing nambah kosakata, suwi-suwi basa Using bisa musna. Ilang. Entek dieleg jaman.

Redaktur menerima berbagai tulisan, kirimkan tulisan anda dengan mendaftar sebagai kontributor di sini. Mari ikut membangun basa Using dan Belambangan.