Gendhing Using Propaganda Orba (Bagian 2 pungkas)
Antariksawan Jusuf (dipublikasikan pada Kamis, 27 Juni 2024 07:39 WIB)
- Resensi
-3335.jpg)
Gendhing Using Propaganda Orba (Bagiyan 2, pungkas)
Gendhing-gendhing mau, biyasahe mula pesenan teka Pemerintah Daerah Banyuwangi nang penganggit gendhing-gendhing Using, ana uga saire gendhing mau asil lomba teka masarakat Banyuwangi dhewek. Kaya gendhing “Makarya” saire anggitane Didik Bahran, taping serta melebu rekaman, sair lan lagune didandani bareng-bareng MABASAN (Machfud Hariyanto, Bashir Noerdian lan Andang Chatif Yusuf).
MAKARYA
Paman-bibik, kakang-adhik,
Kanca-kanca kabeh padha tandang gawe
Mbangun negara nuju makmure
Nusa lan Bangsa, saiki sing usume wong adol lambe
Ongkang-ongkang aclak-aclakan
Mayo kanca mayo padha tandang gawe
Produksi tingkatena pembangunan yara giyatena
Dadiya karyawan nyukupaken sandhang lan pangan
Rapetena persatuan, paman-bibik nuju kemakmuran
Mayo kanca mayo padha tandang gawe
Kukuhena iman kanggo nggayuh idham-idhaman
Mujudaken masarakat adil makmur
Pancasila lan Undang-Undang Dasar petangpuluh lima
Syair: Didik Bahran/Andang CY
Lagu: BS Noerdian
Tahun cipta/populer: 1973/1974
Instrumen Pengiring: Angklung
Produksi Rekaman: Sarinande Record Banyuwangi
Gendhing iki ulihe lomba ngarang sair Banyuwangian tahun semono, temane kanggo nggugah utawa ngajak-ajak Generasi enom-noman Banyuwangi makene tangi kabeh kanggo mbangun dhaerahe. Kadhung ndeleng teka Basane, akeh basa 'propaganda' Orde Baru. Mula jaman semono kudu gedigu nyenengaken penguwasa, masiya tah penganggit gendhing hang diapiki ambi Pak Andang nduwe 'obat-mujarab" kanggo nangekaken uwong-uwong hang magih dhemen ngobos, utamane masalah politik angger wayahe Pemilu utawa sak marine.
Ujar-ujar kaya ‘Persatuan’, ‘Pembangunan’, ‘Adil Makmur, ‘Pancasila’ lan “Undang-Undang Dasar 1945’ iku ‘ujar sakral’ jaman semana. Aja nyacak nyepelekaken, urusane bisa dawa. Liwat gendhing-gendhing mau, karepe pemerintah makene gampang diterima kanggo nyadharaken masarakat. Masiya gedigu hang aran meksa nurut program mau uga magih ana, antara meksa uwong-uwong milu Penataran Pedoman Penghayatan dan Pengamalan Pancasila (P-4). Iki kudu dipiloni kanggone calon Pegawai Negeri, uga lara-lare sekolah lan kuliyah.
Kampanye utawa propaganda mau, kadhung digawe ambi guyon has Banyuwangian. Kaya ring gendhing “Rijigan” (lali arane hang nganggit: red), Gendhing iki ana ring salah sijine Album rekaman OM. Tawangalun Rogojampi. Iki uga ajak-ajak urip hang rijigan, jiwa, raga lan lingkungan. Malah gendhing hang nganggo Basanan iki, sangsangan lan isine kadhang ya ewer kadhung dirungokaken. Ambi cara gedigu hang ngerungokaken sing kerasa, kadhung diajak urip rijig. Malah hang durung sadhar bisa diwadani, ambi basanan ring gendhing iki.
RIJIGAN
Yu ayune dhik, ya wong ayu dhik
Tapi ababe mambu lemuru
Kabare ya sing tau kemu
Pantes bain lancinge padha melayu
Gus baguse Kang, ya wong bagus kang
Tapi ambune kok kari lebus
Kabare ya sing tau adus
Pantes bain perawane nana hang ngingus
Mula-mulane ya hang rijigan
Rijigan iku kanggo kesehatan
Rijigan ya rijigan
Tapi aja ngerijigi barange liyan
Gendhing hang dianggit antarane tahun 1970-an mau, nyeritakaken kahanan masarakat Banyuwangi jaman semono. Urip magih selengkrahan, diajak urip rijig bain kangelan. Aran penyakit kulit hang disebabaken lingkungan hang sing rijig mau, dadi kawigatene Pemerintah Orde Baru. Mangkane aju golet cara hang gampang, yaiku nyindhir uwong-uwong Banyuwangi jaman semono kelawan gendhing hang bisa nggawe gemuyu.
Gendhing “Rijigan” ukara hang dadi sangsangan, uga njuwut teka kahanan jaman semono. Iwak segara aran lemuru, kaya banjir ring kampung-kampung. Iwak iki murah lan gurih rasane, mangkane wong Banyuwangi sasate kabeh mangan iwak lemuru. Kadhung ambune seru amise, mangkane aju lare-lare jaman semono hang doyan lemuru mesthi ambune amis. Mergane ya kurang rijigan mau, sampek dienggo wadanan ring kanca-kancane.
Bait kepindho lare wadon hang mbales wadanane lare lanang, merga arang adus ambu awake sampek kaya wedhus. Sindhiran iki keneng seru, kanggo nyadharaken uwong-uwong jaman semono. Kampanye rijigan mau digawa ambi cara ewer, hang kesindhir ya sing kerasa lan sing lara atine. Malah ring bait pungkasan, penganggit ngomong pentinge rijigan iku kanggo njaga kesehatan. Naming aja bablas, aju barange liyan hang ‘dirijigi’ (dijuwut).
Sakliyane gendhing-gendhing ring ndhuwur mauka, magih akeh gendhing Using liyane hang pesenan pemerintah Orde Baru. Sing terima ring gendhing, nang kesenian Macaan uga akeh pesenane pemerintah Orde Baru. Acak rungokena album Macaan Aljin lan Januri, ring punggelan cerita (Pragmen) akeh nyisipaken ‘propaganda’ pemerintah Orde Baru. Kaya masalah pendhidhikan, taat hukum, taat mbayar pajek lan liya-liyane. Kabeh mau kadhung dirungokaken saiki, sing ketara kadhung iku propaganda. Siji mergane pentere hang nganggit dhung mbukus karep, kelorone merga pemerintahane wis beda.
Hasan Sentot
Redaktur menerima berbagai tulisan, kirimkan tulisan anda dengan mendaftar sebagai kontributor di sini. Mari ikut membangun basa Using dan Belambangan.
Sumber : Hasan Sentot
Editor: Hani Z. Noor