Nuntasaken Bab Dhemenan Liwat Gendhing
Hasan Sentot (dipublikasikan pada Sabtu, 05 Oktober 2019 19:44 WIB)
- Opini

Gendhing-gendhing Using hang ngangkat tema kasmaran, dhemenan antarane lanang wadon, duduk terima hang nggambaraken pedhote bakalan, ditinggal rabi dhemenane, aju uripe keloro-loro. Pengarang jaman bengen ring pungkase gending anggitane, mesti nguweni pitutur kanggo nengahi masalah hang diadhepi ambi lare-lare enom hang kasmaran mau.
Kadhung ring teori sastra, iku mesti ana alur/plot utawa lakone cerita. Iki biasane kanggo karya sastra arupa Roman utawa Novel, Cerita Cendhek (Cerpen). Temekaken nong karya arupa gendhing, utawa kadhung nong Sastra Indonesia kelebu Puisi, alur mau magih dienggo. Alur iku arupa KAHANAN (Situation); MILI MASALAH (Generating Circum Stances); TAMBAH MASALAH (Rising Action), MUPUS (Klimaks); NGUDARI MASALAH (Denoement).
Isun seja milih Gendhing anggitane Pak Armaya, yaiku "Mbrebes Mili" lan "Sing Ana Jodho", keloro gendhing iki kaya sahut-sahutan, artine "Mbrebes Mili" sulung metu, aju dijawab "Sing Ana Jodho". Gendhing mau dianggit ring tahun hang padha, mulai kawitan Pak Armaya hang sak durunge akeh nulis nganggo Bahasa Indonesia, aju nulis syair gending Basa Using, merga kepingin generasi enom-enoman gampang dhung mahami kesenian, yaiku seni sastra gendhing.
MBREBES MILI
Apuwa isun rika tinggal kang
Awak sampek merono merene keloyongan
Rasane kaya sing kuwat urip ning dunya
Inget kadung dhemenen sing bisa turu lali mangan
Tibane luput janji rika, kang
Ngeloro atinisun raina bengi
Sun dhemen nyang rika dudu apus-apusan
Gok rika kari tega ninggal sedot tanpa jalaran
Ya wis paran jare, ya kelendi maning
Yara wis nasibe
Kadhung sun iling-iling
Riwayate sing bakal ya balik maning
Semendjal ngiris-ngiris ati kang
Mbrebes mili katon rika raina bengi
Ya nyatane saiki rika wis sing ana
Mung bain isun iklas lan welas sing bisa ilang
Syair/lagu : Armaya/Machfud Hr.
Tahun cipta/popular : 1973/1974
Instrumen pengiring : Orkes Melayu
Produksi Rekaman : Sarinande Record Banyuwangi
Gendhing "Mbrebes Mili" bait kawitan langsung nyeritakaken kahanan, lare enom hang ditinggal dhemenane. Bingung liwang-liwung, sampek meh kaya arep mutung. Paran maning kadhung iling magih dhemenan, sampek lali sembarange. Bait iki kadung ring teorine melbu "Situation", yaiki kahanan batin lare hang diceritakaken mau.
Bait keloro nyeritakaken rasa-rumangsane lare mau, nang janji hang tahu diucap ambi dhemenane. Iki wis melbu nang masalah hang mulai mili (Generating Circum Stances), aju baris sak teruse tambah nguwataken baris sak durunge. Lare hang diceritakan mau tambah kelaran sampek merga ditinggal tanpa jalaran, alihe welase temenanan (duduk apus-apusan).
Gemulake ati terus ring bait ketelu, masiya ‘anti klimaks’ ambi lare hang cieritakaken mau mulai pasrah nang kahanan, nerima nasib hang ana lan sing arep ngangen-angen maning. Taping ring bait kepapat langsung mupus (klimaks), merga lare hang diceritakan mau iling sampek semendal atine kaya diiris-iris. Merga kangen lan katon-katonen nang dhemenane kaya sing keneng dibebeng. Nah, ring pungkasan gendhing penganggit sengaja nguweni pesen hang keneng dienggo ngudari masalah kasmaran mau. Pasrah merga dhemenane pancen wis menyang, taping ya iklas nerima kahanan, ambi pesen dhung welase mau sing bisa ilang.
SING ANA JODHO
Isun sing ninggal dik
Isun ya sing lali
Mula kadung kesuwen
Wong bakalan ya akeh fitnahan
Wong ngabaraken kang
Gok rika wis kawin
Isun kelara-lara
Lan meh bain sing ketemu rika
Wis pastinisun lan rika
Iki kembange urip ring dunya
Masio rika kawin sun sing lali
Hang sun jaluk ya sak balike
Ya sepurane kang
Nawi ana salahe
Sing salah isun lan rika
Sing ana jodo seduluran bain
Syair/lagu : Armaya/Machfud Hr.
Tahun cipta/popular : 1973/1974
Musik Pengiring :
Produksi rekaman :
Gendhing "Sing Ana Jodho" hang isine kaya jawaban nang "Mbrebes Mili", alur sing bedo adoh. Ring bait kawitan dibuka, kadhung sak benere mosok ditinggal mungkur sedhot lan dilalekaken, taping pisah merga pegawean. Bengen pantese durung ana sms dan WA, arep kirim surat adoh kantor pos. Makane hang disalahaken, merga iyane kesuwen kadung bakalan. Teka gendhing iki aju weruh masalah ring gendhing sak durunge, temekaken tangie lare mau merga ulih kabar hang sing jelas, kadhung dhemenane ninggalaken lan wis gandheng ambi wong liya.
Bait telu lan papat, iki dadi "penyadaran" lare mau hang aju nerima kahanan, masiya dhemenane sing gandeng wong liya. Masiya nerima, tapi tetep sing arep ngelalekaken dhemenane lan sak balike semono uga, dhemenane aja sampeik ngelalekaken. Malah njuk sepura, iku menongko sikap hang patut diregani. Masiya dipilara perasaane, aju nyadhari dhung iku wis petine urip. Duduk merga salah larene lan bakale. Iki hang dadi kunci pungkasan "Sing ana jodho, yo seduluran bain". Sikap gedigi iki gampang diucap, angel dung dilakoni. Tapi iki hang kepingin diduduhaken nang lare-lare enom hang pedhot dhemenan....
Redaktur menerima berbagai tulisan, kirimkan tulisan anda dengan mendaftar sebagai kontributor di sini. Mari ikut membangun basa Using dan Belambangan.