Suwara Gamelan ring Tengah Alas Ijen (Bagian 2 teka 3)

Antariksawan Jusuf (dipublikasikan pada Jumat, 15 November 2024 09:04 WIB)
- Esai

Suwara Gamelan ring Ijen (Bagiyan 2 teka 3)

Suwara gamelan ning alas sering njumbulaken rasa penasaran. Nalika iku isun aclak, kerana mulai SMP wis kepingin munggah Kawah Ijen. Byek isun ngincling, ninggalaken kanca-kanca wong sepuluh ning mburi adoh. Cumpune isun dhewekan nong tengah alas. Taping hing ana rasa wedi, dhewekan lan kahanan sepi cuma bisa ngerungokaken suwara lamat-lamat hang kadhang kaya gamelan. Ahaa, hun tanggo mariki ana desa. Ayem isun. Suwara gamelan lamat-lamat, “tung... tung... tung...”. Buru isun sadhar kadhung cumpune isun dhewekan ning tengah alas tepak raina katon dherem merga ketutup godhong-godhonge wit-witan. Kanca-kanca wis sun tinggal adoh nang mburi, hing katon lan hing kerungu suwarane. Dadi hun pikir, wah sedhela engkas mesthi ana desa. Asyiiik. Semangate tambah gedhe, jangkahisun saya akas sampek isun dadi saya adoh ambi kanca-kanca.
   Nang tengah dalan iku, isun kecaruk ambi tukang pikul welirang hang tepak ngepos ring panggonan ngepos. Isun rasane lega seru, ambi mbatin, “Alhamdulillah.” Aju isun takon nang bapak iku, “Pak, sedhela maning ana desa ya?”
“Desa paran, Lik? Hing ana desa, iki alas kabeh,” jawabe bapak iku.
   Alak! Wektu bapak iku arep mangkat, isun langsung ngomong, “Pak, Kula tumut.”
   Seperene, isun magih penasaran, suwara paran iku endane? Suwara manuk tah malah suwara liya?
   Suwara gamelan nang tengah alas kaya iku biyasahe nggawe ati penasaran lan kaju. Nang pirangane panggonan pegunungan lan alas nong Jawa, cerita bab suwara gamelan hang mara-mara njumbul gedigi mula anjrah ring antarane para pendaki lan wong sak ubengane. Jare iku mula ana Efek Akustik Alam. Kadhang suwara angin hang nyapu wit-witan, utamane nang alas hang wit-witane rapet, bisa nggawe efek akustik hang memper suwara alat musik. Ubahe carang utawa suwara manuk uga bisa ngasilaken suwara hang rungune kaya gamelan hang nadhane endhep utawa ritmis, kaya suwara "tung… tung… " hang lamat-lamat iku mau.
   Ana pisan hang ngomong iku jare Fenomena Psikoakustik. Tepak dhewekan lan kondhisi sepi, pendhaki dadi lebih sensitip nang suwara-suwara ring sak ubengane. Pikiran bisa tanpa sadhar nginterpretasi suwara-suwara lamat-lamat iki dadi suwara hang wis anjrah rungu, kaya suwara gamelan utawa alat musik liyane, utamane kadhung awak dhewek wis mbayangaken parek ambi desa.
   Pengalaman kaya gedigu ninggalaken kesan hang hing bisa dilalekaken, kaya-kaya alam Ijen nduwe urip dhewek hang mung bisa dirungokaken ambi wong-wong hang njelajah temenanan. Para pendhaki manca hang njelajah Gunung Ijen ring jaman taun 80-an lan 90-an akeh hang kesengsem ambi kaendahan alame hang magih aseli lan durung akeh wisatawan hang teka. Wong-wong iki biyasahe kaget merga bentang alame hang magih aseli kaya alas tropis hang gembel, dalan hang nderawasi merga ana perengqn lan jurang, lan pemandhangan kawah hang wernane biru semu ijo, beda seru ambi lanskap gunung. Taping, akeh uga hang ngerasakaken kedadeyan hang hing disangka lan misteriyus kaya cerita mau, iku dadi ciri hase Ijen.
   Pirangane pendhaki manca ngelaporaken pengalaman hang padha— ngerungokaken suwara gamelan utawa gemuruh lamat-lamat hang nggawe kaget, mikir ana desa ning parek kana. Taping tepak takon nong pemandhu utawa warga kono, cumpune ning sak kidule jalur pendhakian iku hing ana desa. Fenomena suwara-suwaraan iki kerep dadi bahan gesah ring komunitas pendhaki internasional, dadi pengalaman “mistis” utawa “unik” hang hing bisa dijelasaken nganggo logika.

(Edy Hariyadi)

Redaktur menerima berbagai tulisan, kirimkan tulisan anda dengan mendaftar sebagai kontributor di sini. Mari ikut membangun basa Using dan Belambangan.