Anggitane: Antariksawan Jusuf
(Minggu, 11 Agustus 2024 08:03 WIB)

(Cerita Cendhek) Adon

ADON
Dianggit ring Nur Aini
 

Cuwar-cuwer, putunisun lair
Tangga-tangga padha teka marud kunir
Emak maratuwa menga mingkem ngucap dikir
Serta ngucap bayine wis lair[1]

      Tanggal siji ulan mulud anak lanang lair. Umahe Bik Julaeha katon rumang. Putu lanang kawitan. Putu hang paling tuwuk dikudang-kudang. Saben arep adus, dicepakaken jambaran hang wis diisi banyu anget-anget kuku. Kala wuwungan mesthi di conge-conge athang. Kala disabuni, seru entenge. Emboke hang nyepakaken gerita, wedhak lan minyak telone.
     Aran putune kinthil bain nyang Adon. Masiya Adon melakune rada wungkuk, mungkruk-mungkruk. Adon rambute uga wis ngapuk, doyanane kerupuk. Adon dhemenane nginang. Mulane idune diarani dubang, idu abang. Kadhung putune mari tiba kesereb utawa ketampes, Adon leren golet tamba. Mergane dhengkule tatu, mocor getih. Godhonge kembang digejah utawa kunir digosrokaken nyang latar, aju dipoletaken nang hang tatu mauka. Arane putune meringis-meringis ngerasakaken perih. Kadhung putune digacahi ambi embok-emboke, Adon ngamuk.
     “Aja pati nggacahi ra yuh nyang adhike. Buyek bain sakat mau!” abane gok nguwel.
    Kala putune wis umur setaun tepak buru bisa melaku, dhemenane memengan ning panasan. Njuwuti kerikil hang ning ngingsore pageran. Pelayonan ngulon ngetan sing sandhalan. Sakmarine adus hing gelem disalini. Kadhung dienggoni penganggo, leren kencal-kencal. Nyalini lare siji sak uwen-uwen. Mula wis, putu lanang siji iku seru alemane.
  “Kana nyanga sulung. Endi seruwale?” Jare Adon nyang putune hang magih umur setaun. Hang aran putune ngiwud sing gelem anteng. Tangane nggalo wedhak ditublek ning pelasteran. Wedhake disembur-semburaken sampek putih kabeh aran pelasteran.
  “Kau, tangane sing gelem meneng. Hang anteng, aja pati ngiwud tah Lik.” Putune dijunjung aju dipangku. Adon seru sabare ngadhepi putu lanange iku. Adon sing tau nguwel. Geregeten aju nabok ya sing tau. Putune agage dienggoni penganggo. Rambute digaru sampek katon kelimis. Raine diwedhaki kandel kaya dhakocan. Sikile dienggoni sepatu hang muni encit-encit.

***

Wohe wit poh ngarep umah seru gembele. Empange ditonjok nganggo jajang gena sing kariya dhoyong mengingsoraken. Saben ana lare liwat, mesthi sing luput diserewati nganggo watu. Pantese dhemen ndileng poh sampek kaya pethetan digu. Nyengget poh gadhung, hang wis katon gemilap jare wis tuwek. Makene agage gelis mateng, kudune diimbu ambi godhonge kembang wasita.
   “Nagud nawi lare iki kari ngiwud ya. Hang anteng digu sing bisa tah? Nyanga kana! Aja pati nyerintung, ana wong tuwek tandang gawe.” Abane emake nguwel nyang anake. Serta disalini mauka, dienggoni penganggo, diwedhaki nggantheng, putune memengan nyang ngarepan. Nyerintung ning emake hang ebuk nggundhuh poh. Ulihe undhuh-undhuhane diedhun-edhunaken teka welasah. Diselehaken nung lemah. Hang aran tangane sampek ebek pulut kabeh.
   “Kok, sing gelem anteng. Ayo wisuh tangane,” Adon mara nyang putune. Putune diejak ngalih gena sing pati nyerintungi emake. Putune digendhong ambi rada kangelan. Awake putune lemu. Sementheg.
   Adon lungguh ning jodhog ngadhep ngidul ambi mangku putune. Sisige diendoh ning wadhahe kinangan hang ana ning sandhinge.
   “Lik, aja pati nyerintung tah kadhung ana emake enak tandang gawe iku. Hang anteng ya.” Putune mung meringis bain. Nduduhaken untune hang buru merujuk papat. Lare semono iku mula durung ngarti kadhung diwarahi.
   Emake wis mari ngundhuh pohe. Andha ambi ganjure diselehaken nung lompongan kulon umah. Pohe hang dieler ning lemah mauka, diitung ambi diwadhahi welasah maning. Ulihe sing kariya akeh. Magih akeh hang durung tuwek. Karine hang ning uwite wis padha dibetelungkosi nganggo koran. Gena kadhung wis mateng sing kerowok kesulungan dipangan lawa. Poh Gadhung iku rasane kecut seru, mangkane kadhung mangan poh gadhung iku kudu nganteni tuwek lan mateng temenanan.
   “Mak, pundi kersane thulik Kula hang nggendhong. Empun soren, mboten teng sawah tah?”
   “Ya ning sawah Beng. Ale Emak durung suwi mangku putu iki, ya nyak wis Beng.” Putune nangis. Karepe kepingin tetep dipangku ning adone. Emake sakkal nggendhong anake, aju digawa melebu. Kadhung sing gedigu, yara njaluk milu nyang adone.
   Saben isuk utawa soren digi, Adon mesthi ning sawah. Sawahe sing kariya adoh teka umahe. Adon melaku ngetanaken, biluk ngalor terus ngetanaken maning liwat ngarepe umahe Man Apid. Sawahe ana ning wetane umahe Man Apid. Masiya wis embah, iyane magih patheng tandang gawe. Dipenging ning sawah ya sing gelem. Sing biyasah jare.
   Serta wis gadug, buyut agage melebu nyang pondhok. Suket ning cingkek, dipakakaken ning sapi rawatane. Makene sing ucul, sapine dicancang, dikalungi dhadhung kelir biru nung gedhogan. Embenge kidrangan metu teka pondhok mangani godhonge wit mindhi hang mubengi pagere pondhok.
    Adon nyekel arit aju metu teka pondhok. Adon ngadhep ngalor nyawangi tandurane. Parine katon melecuti. Tapi, magih arang-arang. Arit hang sakat mau dicekel dienggo nerabasi suket ning galengan gena katon padhang. Ilenane banyu uga gena lancar. Adon sing mung rabas-rabas. Iyane uga nyebur nung kedhokan njuwuti peletah hang ana ning sela-selane pari. Adon iku, wonge telaten. Mangkane kadhung wis wayahe nggampung mesthi asil.
***
Serngenge ning bucu kulon kana wis emeh lingsir. Adon mentas teka kedhokan. Sikile diceburaken nong kalen elore sawahe. Derijine hang bek endhut dirijigi. Digosok nganggo watu kalen. Arite hang mau dienggo rabas-rabas, digosok nganggo lalang gena katon gemilap. Serta wis mari, mentas teka kalen, Adin sing agage ning pondhok. Adon leren ngetanaken nyambangi gedhang tandurane.
    “Emane ngetanaken. Ketepakan wis, keneng nggo gawan teka sawah nggo putu.” Batine Adon ndileng wohe gedhang berline wis mateng ning uwite. Wohe magih wutuh. Nana hang di pangan lawa. Bonggole gendhange ditegor nganggo arit. Arite seru landhepe, sepisan pindho ditebas-tebasena ning gedeboge, uwite aju rubuh. Godhonge dipapahi sulung ambi buyut. Jare Adon keneng digawa mulih dienggo mincuk sega kala ning sawah saben isuke. Ambi mungkruk-mungkruk, Adon nggawa gedhange ngulonaken nuju ring pondhok. Gedhange diselehaken sulung ning galengan. Adon melebu nyang pondhok ambi nggiring embeng hang sakat mau kidrangan.

***

“Mampira Bik.” Man Apid ngampiraken kala Adon liwat ngarep umahe.
“Iya wis Man, kapan-kapan bain. Selak kebengen ning dalan.”
   “Sepira adohe umahrika teka kene Bik? Kene tah mampira, ngombeya sulung.” Abane rabine Man Apid uga ngampiraken Adon ambi ngelungaken banyu ning lumur.
   “Rika kari repot-repot ya Dhik.” Adon nampani banyu hang dielungaken Bik Indun, rabine Man Apid.
   “Sing Bik, madak repot. Rika iki mari panen gedhang tah?” Takone Bik Indun ambi ngiling-ilingi gawane Adon.
   “Eh iki tah? Gedhang iki mateng nung uwite ya Dhik. Arepe Sun wakaken putu. Emane tawis, sing kesulungan ambi lawa.” Adon nyemauri. Putu-putune mula doyan ning gedhang. Paran maning putu lanange. Keneng-kenenga ana gedhang sak curung ya dientekaken. Mulane Adon dhemen ngulih-ngulihaken.
   “Ya, rejekine putunrika wis Bik. Umur pira sih putunrika hang lanang iku, Bik?”
   “Umur setaun ya. Larene sing gelem anteng. Sing kaya embok-emboke bengen.”
   “Pantese nawi putu lanang iku yuh Bik. Dadi bida ambi putu wadon.”
   “Iya pantese yuh.” Abane Adon semaur ambi gemuyu. “Dhik, Isun nak pamit wis ya. Kesuwun wis diampiraken.” Abane Adon pamit nyang rabine Man Apid.
   “Dhuhh, Rika kari gelisan ya Bik.” Abane Bik Indun.
   “Ya, liya dina bain maning wis Dhik. Terima wis yaa.”
    “Iya Bik, padha-padha.”
   Adon melaku ngulonaken. Teka peligukan biluk ngidulaken. Gedhange hang diwadhahi tenong diindhit..
   “Adooon...Doon..” Teka kidul kana putu wadone melung-melung celuk-celuk. Adone gupuh kuwatir nawi ana kedadeyan paran-paran.
    “Apuwa Beng, kari melung-melung.”
    “Niku, niku kok..” Putu wadone ngomong sing jelas. Iyane kongos-kongos ulihe pelayonan.
   “Niku paran Beng?”
    “Niku jenthikane adhik kecepit lawang. Kecepit lawang pawon Don," atine Adon seru kemesude.
  “Nyak Beng, gawakena sulung ya.” Adon nelikasaken lakune. Sarunge dicincing gena jangkahe rada dawa. Teka peligukan pinggir kidul, abane tangisane putune seru antere. Tangisane emake ya sing kalah antere.
   Gadug ngarepan umah, Adon sing kathik wisuh sing kathik paran. Adon ngaloraken liwat lompongan. Adon langsung njujug nyang putune hang kecepit lawang. Tangga-tangga padha mara. Pak tukang hang mbangun umah gedhong pinggir dalan sampek milu mara pisan. Emake wis njaluk ning pak tukang supaya mbongkrahi lawange gena jenthikane anake bisa metu, tapi ya tetep bain sing bisa masiya wis diongkel-ongkel. Emake sampek sing pungkas-pungkas geruh-geruh tetangisan sing mentala ndileng derijine anake kecepit lawang sampek biru-birunen.

Dhuh Gusti, kuwataken putunisun lanang iku Gusti, batine Adon sing mentala pisan ndileng putune. Pungkase cerita lakon, Adon njuwut wesi. Sela-selane lawange diselongket ambi wesine mauka sampek ngongkong. Pungkasane jenthikane putune bisa didudut. Emane tawis, ana Embah Adon.       


[1] Lagu karangan Anang Ajin (Anange penggurit)

Redaktur menerima berbagai tulisan, kirimkan tulisan anda dengan mendaftar sebagai kontributor di sini. Mari ikut membangun basa Using dan Belambangan.