Organologi Angklung Banyuwangi (Bagiyan 2, pungkas)

Antariksawan Jusuf (dipublikasikan pada Selasa, 20 Agustus 2024 08:12 WIB)
- Opini

Organologi Angklung Banyuwangi (Bagiyan 2, pungkas)

Angklung Musik Masarakat Agraris

   Masarakat Banyuwangi hang akeh-akehe urip teka pertanian iki duwe kebiyasahan njaga tanah lan tandurane makene sing longsor lan sing dipangan banyu biyasahe nganggo wit-witan  kayata wit jajang iki.
   Panggon geografis Banyuwangi hang disadhari pisan ambi para tani dienggo nandur jajang ring kebonan lan sawahe. Sakliyane bisa dienggo nahan lemah makene sing longsor tanduran iki uga kuwat dienggo nahan banyu teka rembesan. Nyimpen banyu rikala usum udan lan bisa nggedhekaken sumber rikala usum ketiga. Sumber-sumber hang parek ring wit-witan jajang biyasahe sing gampang garing kadhung wayah usum panas sing ana udan.
   Nandur jajang mula sing kaya nandur tanduran liyane, sing kathik dijaga lan disiram saban dinane, mula iku tanduran jajang ring Banyuwangi gampang ditemoni ring endi bain ana kebonan lan tanah sawahan mesthi ring kono ana wit-witan jajang.
    Sing adoh teka iku, kebutuhan nyang hang aran jajang kanggone wong Banyuwangi wis emeh sing keneng ditinggal. Mulai nggawe pager, nggawe kandhang kanggo rawatane, sampek nggawe pondhokan lan umah kabeh teka jajang iki.

Angklung Dienggo Undang-undang

      Sakat jaman bengen unen-unen hang asale teka jajang iki wis dienggo masarakat Banyuwangi dienggo ngumpulaken wong-wong. Hang gampang bain umpamane penthongan. Penthongan hang dipasang ana ring gerdhu-gerdhu utawa pondhok-pondhok diunekaken dienggo nyeluk uwong hang ana ring kadohan supaya bisa mara lan ngarteni kekarepane hang ngunekaken penthongan.
   Angklung paglak hang diunekaken teka paglak ndhuwuran bisa dadi tetenger kadhung ring sawah iku ana wong panen utawa ana wong kerja bakti. Karepe wong hang ana ring kadohan bisa ngarteni lan bisa dikabari.
   Gotong royong lan kerja bakti sakat bengen wis diugemi wong Banyuwangi dadi kegiyatan hang mesthi dilakoni. Umpamane panen ring sawah, ngepung tikus ring sawah, wong duwe gawe ring umah, kerja bakti ana ring kelurahan, lan kegiyatan liyan-liyane bisa digawa ambi suwarane angklung paglak hang ngungkung ana ring ndhuwuran.
     Angklung sakat bengen wis bisa dadi saranane masarakat desa kanggo ngumpulaken uwong-uwong. Suwarane hang bisa kerungu sampek metu teka desa kadhung diunekaken ndadekaken angklung sampek saiki magih dienggo masarakat kanggo tetenger anane kegiyatan hang ana ring desa. Dadine angklung sing mung dienggo nggetaki manuk bain ring sawahan. Naming wis bisa dadi saranane kegiyatan sosial.

Organologi Angklung Banyuwangi

     Organologi iku ilmu hang ndhasari babakan instrumen tetabuhan. Alan P. Merriam  ring bukune  The Anthropology of Music, mbedakaken instrumen tetabuhan nurut jenise dibedakaken dadi:  jenis-jenis; Aerophone, idiophone, chordophone, membranphone, lan electrophone. Teka dhasar iku  Angklung kegolong ring idiophone yaiku jenis tetabuhan hang asal unine teka tabuhan hang dipenthung utawa dithuthuk nganggo tabuh. Jajang hang wis dilaras teka januran lan bumbunge bisa ngetokaken suwara merga dithuthuk utawa dipenthung iku mau.

Rancakan Angklung

    Rancakan angklung utawa wadhahe angklung dadi umahe angklung hang penting uga kanggone suwara angklung iku dhewek. Angklung kudu dipasang nong rancakane makene suwarane bisa mbengung. Sindhetan tali hang ana ring pucukane angklung kudu pas temenan tepak dipasang ring rancakane angklung. Mula iku angklung hang wis ana bumbungane mau kudu bisa mbengung  lan ubahe suwara sing keganjel ambi rancakane hang digawe teka kayu.
    Sakliyane dadi panggonan nggantunge angklung, rancakan uga penting dienggo masang angklung teka suwara hang paling gedhe (endhep) sampek nyang suwara hang cilik (dhuwur).
    Akehe bumbungan ring angklung Banyuwangi wis uwah nurut kebutuhane jaman. Bengen sakdurunge ana angklung caruk, angklung Banyuwangi mung ana wolung bumbung. Sakteruse uwah dadi patbelas bumbung, lan saiki ana limalas bumbung. Iku kabeh kepasang teka suwara hang paling gedhe ana ring kiwa lan suara hang cilik ana ring tengen. Kesusun teka hang paling gedhi urut sampek cilik, teka kiwa sampek tengene angklung.  Ring kene ana gambaran pasangane angklung teka kiwa sampek tengen, teka bumbungan gedhi sampek cilik.
    Rancakane  angklung kawitane digawe teka kayu hang entheng. Kabeh iku mesthine digawe teka kayu kampung hang sing abot. Kayu kaya dene bayur lan mahoni biyasahe hang digawe kanggo rancakane angklung paglak.
   Rancakane angklung iki sing perlu macem-macem rupane naming hang penting bisa dienggo umahe angklung makene sing gampang leleran lan bisa ngunekaken angklung dadi suwara hang enak lan mbengung gadug nyang endi-endi.
    Kanggone angklung paglak. Merga angklung paglak hang diunekaken ana ring ndhuwuran mesthi bain sing gampang nggawa nyang panggonan hang dhuwur kadhung rancakene gedhe lan abot. Mula iku rancakane angklung paglak mesthi bain sing padha ambi rancakane angklung caruk hang lebih njelimet lan akeh ukir-ukirane.

Moh. Syaiful

Redaktur menerima berbagai tulisan, kirimkan tulisan anda dengan mendaftar sebagai kontributor di sini. Mari ikut membangun basa Using dan Belambangan.