Seri Basa Using Lawas: R. Binata (03-6-7)
Antariksawan Jusuf (dipublikasikan pada Jumat, 15 September 2023 08:40 WIB)
- Kolom Bahasa Using
-42899.jpg)
Cathetane R. Binata (W71-03-6-7)
Ater-ater:
Sakliyane R. Soedira, ana R. Binata hang nyathet ucap-ucap basa Using pirangane jilid taun 1929-1932. Aju, makene bisa diwaca wong akeh, belambangan.com ngetokaken isine sithik-sithik.
Ejaan lan keterangan wis ngeliwati proses suntingan. Umpamane: oe dadi u, tj dadi c, dj dadi j, j dadi y, awalan h dadi ilang. Keterangane teka basa Jawa dadi basa Indonesia. Tandha titik ring ngingsore ukara d/t dadi dh/th. Keterangan kr (krama) dadi besiki. Ejaan liyane, kayata klapa, mlaku (hang nganggo ejaan saiki mesthine ditulis dadi kelapa, melaku) miloni naskah aseline. Conto ukarane dijuwut teka naskah aseline, mulane magih kecampur basa Jawa sithik. Kayata, ana yen (mesthine kadhung), nuli (aju), mbeneri (ketepakan), klapa (kelapa) lan liya-liyane. Urutan ucape plek ketiplek njuwut teka manuskrip.
pélang: Nama jenis padi. Jenis lain: awul, bali, pitulung, goter, gundhil dan lainnya.
untut: Barang, khususnya padi, yang disayang-sayang/dipakai sedikit-sedikit.
ènthos: Bisa (kata yang dianggap kasar).
Nggarap pegawean kediku bain sing enthos, paran kang sira bisani?
paran: apa.
intep-intep: Melihat untuk mengetahui/membuktikan.
ontong: 1. Bunga pisang. 2. Jantung sapi atau binatang lain.
unus: Pangkal serat dari pelepah aren, bisa untuk dibuat tali atau kenur pancing seperti halnya bobat (?-red).
ènthong=kedhuk= Sendok nasi.
ening: Sangat jernih.
ening-eningé awu: Abu direndam diambil airnya yang bening, biasanya diambil untuk campuran jamu.
ece: Mengolok-olok.
Rika dijaluki wuruk etung wis sing gelem, kathik ngece-ece, kaya pinter-pintera dhewek, sabane danea nurun nyang isun.
rika: kamu.
dhèwèk: Sendiri.
icis: Terasa segar karena hembusan angin.
Kanginan krasa icis.
ucus: Usus, bisa usus ayam, kerbau, sapi, dan lainnya.
mucusi: membersihkan beras dengan air.
icang= icang-icang (Bahasa Bali): Aku (kata kasar).
maceng=manceng: Tegang (kemaluan). Barang yang lemas bisa kaku atau kencang.
uceng: Nama ikan kecil di Sungai.
Gogo/amburu uceng kelangan deleg (babasan). (Mencari hal yang kecil malah kehilangan yang besar-red).
ara: Tuh kan (red). Kata yang dipakai memperjelas kepada anak atau orang padahal sudah dikasih tahu tapi tidak percaya dan akhirnya terjadilah petaka seperrti yang diperkirakan sebelumnya.
Ara, wong wis diwarahi meksa sing nggugu, mulane nemu blai, besuk maning aja kediku.
diwarahi: Dinasihati.
blai: Celaka.
kediku (gedigu): Dari kata kadi + iku: begitu.
kediki (gedigi): begini.
orean: Nista.Sira iku kaya wong orean, penganggone sing karu-karuwan.
sing karu-karuwan: Tanpa aturan; kumal.
goré-goré= koré-koré (Tidak ada keterangan-red).
urèh: Kata untuk menerangkan tidak mau atau tidak senang pada pertanyaan atau jawaban.
Ureh, aja omong bain isun sing omes ngrungokaken.
arèn: piring tempat makan.
wit arèn: Pohon lirang.
aron: Baru sembuh dari sakit.
aronan: Agak berkurang sakitnya.
urdhah: Sapaan penjaga gardu kepada orang yang lewat di malam hari. Yang lewat harus membalas: pring. Kalau tidak membalas sapaan, dianggap orang yang akan bertindak jahat, lantas dicokok.
omes, omesan: Sabar, telaten terhadap segala macam kegiatan. Berasal dari kata: lemes. Omes atau lemes pada hati.
iris: Menyadap aren/nira.
Bapak wis limang dina iki iris nyang alas durung teka, mengko yen (kadhung-red) teka olih-olih uthek-uthek akeh, rika sun weni, mulane aja endak mulih entenana sedhela engkas, sebab bengen janjine mulih dina iki.
olih= Dapat.
uthek-uthek: Gula aren tanpa dicetak, untuk makanan, dibikin kecil-kecil, tidak seperti umumnya orang bikin gula yang dicetak di bambu.
diwéni: Diberi.
sajeng= legen.
siya= sruwa.
gula jawa= gula aren.
Redaktur menerima berbagai tulisan, kirimkan tulisan anda dengan mendaftar sebagai kontributor di sini. Mari ikut membangun basa Using dan Belambangan.